دو سال پس از لغو سفر رئیس‌جمهوری به اتریش، سفر به وین یک بار دیگر در دستور کار حسن روحانی قرار گرفته است. حسن روحانی قرار است نیمه اول تیرماه در صدر یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی، به دعوت رسمی روسای جمهوری سوئیس و اتریش به این دو کشور اروپایی سفر کند. رئیس‌جمهوری ابتدا در سفری دو روزه در برن با همتای سوئیسی خود دیدار خواهد کرد و پس از آن عازم وین خواهد شد. ۱۱ فروردین سال ۹۵ قرار بودحسن روحانی طبق برنامه‌ای از پیش تعیین شده به اتریش سفر کند، اما این سفر کاری در آخرین دقایق به‌دلیل آنچه دفتر رئیس‌جمهوری ایران مسائل امنیتی اعلام کرد لغو و به زمان دیگری موکول شد. با تمام اینها همان زمان برخی از تحلیل‌ها و گزارش‌ها، دلایل دیگری را برای لغو سفرمهم روحانی به اتریش ذکر کردند. اعلام مسائل امنیتی در پی حوادث تروریستی در اروپا و به‌خصوص حوادث بروکسل پایتختبلژیک و لاهور پاکستان یکی از دلایل ذکر شده برای لغو آن سفر بود. ۲۲ مارس سال ۲۰۱۶ (۳ فروردین ۱۳۹۵) سه انفجار در بروکسل، پایتخت بلژیک رخ داد که دو انفجار آن در فرودگاه بروکسل و دیگری در ایستگاه مترو بود. ۵ روز بعد یعنی درتاریخ ۸ فروردین ۹۵ نیز بر اثر حمله انتحاری در شهر لاهور در شرق پاکستان دست کم ۷۰ نفر جان خود را از دست دادند و ۳۰۰ نفر نیز زخمی شدند.یکی دیگر از دلایل لغو سفر روحانی در آن تاریخ ازسوی یک پایگاه خبری اتریشی، رد درخواست تهران برای جلوگیری از برگزاری تجمع ضدایرانی در وین اعلام شد. آن‌طور که روزنامه اتریشی «دی‌پرس» در آن تاریخ به نقل از منابع دیپلماتیک ادعا کرده بود دولت ایران از دولت اتریش خواسته بود از برگزاری تظاهرات علیه ایران همزمان با سفر حسن روحانی به وین ممانعت کند، اما دولت اتریش اعلام کرده بود که نمی‌تواند مانع حق اشخاص و گروه‌ها برای برپایی تظاهرات و تجمع صلح‌آمیز شود و با این درخواست مخالفت کرده بود.
به دنبال انتشار این گزارش، هاینتس فیشر رئیس‌جمهوری وقت اتریش گفته بود اتریش نمی‌تواند تجمع و تظاهرات را ممنوع کند، اما وقتی نگرانی امنیتی وجود دارد، ترتیبی داده می‌شود که تجمع در فاصله‌ای مناسب با مقام خارجی برگزار شود. او همچنین درمصاحبه با تلویزیون ملی اتریش اعلام کرده بود که پلیس اتریش به صراحت اعلام کرده است که همه تدابیر لازم را با در نظر گرفتن تدابیر بسیار شدید امنیتی و استانداردهای مدنظر، مطابق دیدارهای روسای‌جمهور دیگر کشورها درنظرگرفته و مخاطرات امنیتی وجود نداشت. با تمام اینها همان زمان علی لاریجانی رئیس مجلس نهم، با اشاره به بی‌توجهی دولت اتریش به درخواست تیم حفاظتی رئیس‌جمهوری مبنی بر لغو مجوز راهپیمایی گروهک تروریستی منافقین در جریان سفر روحانی به این کشور گفته بود: «براساس اخبار دریافتی زمینه سفر از نظر امنیتی وجود نداشت و تصمیم رئیس‌جمهوری کشورمان درخصوص لغو سفرش به اتریش تصمیم درستی بود.» در کنار این دلایل مهم امنیتی، برخی از مصاحبه هاینتس فیشر، رئیس‌جمهوری وقت اتریش با خبرگزاری صدا و سیما در آستانه سفر حسن روحانی به اتریش و ناخرسندی دولت از برخی سخنان او در مورد لغو سوئیفت به‌عنوان یکی از دلایل لغو سفر دو روزه روحانی به اتریش یاد کردند. فیشر در آن مصاحبه اختصاصی در پاسخ به این پرسش که چه زمانی تحریم‌ها و به‌عنوان مثال مشکل ارتباط از طریق سوئیفت علیه ایران لغو خواهند شد با اشاره به مشخص نبودن زمان اتصال مجدد به سوئیفت تاکید کرده بود: «اتریش و اروپا به تنهایی نمی‌توانند تحریم‌های سوئیفت را لغو کنند. موضوع لغو تحریم‌های سوئیفت در حال حاضر در جامعه بین‌الملل به ویژه در آمریکا در حال بررسی و گفت‌وگو است. با این حال نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که به چه مدت زمان نیاز دارد.»
دلیل لغو سفر رئیس‌جمهوری به اتریش هرچه که بود آن سفر در تاریخ موردنظر انجام نشد تا دو سال بعد یک بار دیگر برنامه‌ای برای دیدار حسن روحانی با مقامات وین تدارک دیده شود. اما همان‌طور که هاینتس فیشر، رئیس‌جمهوری وقت اتریش آن زمان گفته بود این سفر نه در دوران ریاست‌جمهوری او، که این بار در دوران ریاست‌جمهوری «الکساندر فان در بلن» و صدراعظمی «سباستیان کورتس»، جوان‌ترین رئیس دولت در اروپا انجام خواهد شد. فیشر سال ۹۴ در صدر هیاتی ۲۴۰ نفره به ایران سفر کرده بود. او اولین رئیس یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود که بعد از ۱۲ سال به تهران سفر کرد.
اهمیت سفر به سوئیس و اتریش
اما در کنار سفر به اتریش به‌عنوان دومین ایستگاه سفر تیرماه حسن روحانی به دو کشور اروپایی، روحانی به دعوت رئیس‌جمهوری سوئیس برای سفری دو روزه به برن پایتخت سوئیس نیز سفر می‌کند. این سفرها در شرایطی صورت می‌گیرد که به دنبال خروج آمریکا ازبرجام، سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه در حال پیدا کردن راه‌حل برای حفظ برجام هستند. در این میان سفر نیمه اول تیرماه حسن روحانی به سوئیس و اتریش به‌عنوان دو کشوری که درطول مذاکرات هسته‌ای پایگاه اصلی مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ (سابق) بودند، از اهمیت زیادی برخوردار است. جدا از اهمیت سوئیس به‌عنوان یکی از کشورهای اروپایی، این کشور حفاظت از منافع دو کشور آمریکا و عربستان را در تهران برعهده دارد که همین امر می‌تواند یکی از دلایل اهمیت سفر روحانی و تیم همراهش به این کشور باشد. همچنین هرچند این کشور جزو اتحادیه اروپا نیست اما، آن‌طور که خبرگزاری رویترز به نقل از دولت سوئیس گزارش داده، قراراست حسن روحانی و محمدجوادظریف وزیرامورخارجه، درجریان سفرشان به برن با ۴ عضو کابینه دولت سوئیس ازجمله «الن برست» رئیس‌جمهوری این کشور دیدار و گفت‌وگو کنند. تهران و برن درسال ۲۰۱۶ یک نقشه راه برای گسترش روابط با یکدیگر طراحی کردند. این نقشه راه در تاریخ ۸ اسفند سال ۹۴، در جریان سفر «یوهان اشنایدر آمان» رئیس‌جمهوری وقت سوئیس به ایران با هدف توسعه و نهادینه کردن یک چارچوب همکاری مشترک و درازمدت در حوزه‌های دوجانبه، منطقه‌ای و چندجانبه، در ۱۳ بند، میان دوکشور تدوین شد. بر این اساس به نظر می‌رسد گفت‌وگو درباره این نقشه راه و گسترش روابط دو طرف در آستانه تحریم‌های آمریکا علیه ایران در جریان سفر رئیس‌جمهوری و هیات همراهش به سوئیس در دستور کار قرار خواهد گرفت.
همچنین از آنجا که سفارت ایران در سوئیس از بهمن سال ۹۳ بدون سفیر و با کاردار ارائه می‌شود این سفر می‌تواند تا حدی کمبود جایگاه حضور سفیر درکشور را جبران کند. پیش از این غلامعلی خوشرو به‌عنوان سفیرایران در سوئیس مشغول به کار بود که از زمان انتخابش به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل این پست خالی مانده است.
به هرترتیب رئیس‌جمهوری ایران درحالی قرار است به سوئیس سفر کند که روز گذشته سومین دور گفت وگوهای سیاسی ایران و سوئیس با حضور پاسکاله بریسویل و سید عباس عراقچی معاونان وزیران خارجه دو کشوردرتهران برگزار شد. دراین نشست درخصوص روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و همکاری در حوزه قضایی و حقوق بشری گفت‌وگو شد. طرفین همچنین ضمن تاکید بر حفظ برجام، لزوم پایبندی کشورها به آن را مهم ارزیابی و بر آمادگی خود برای توسعه همکاری در این چارچوب تاکید کردند. نخستین دور این گفت‌وگوها در خردادماه ۱۳۹۵ به ریاست مجید تخت‌روانچی و «رسیه» قائم‌مقام وزارت خارجه سوئیس در برن برگزار شده بود. شاید این گفت‌وگوها مقدمه‌ای برای سفر هیات ایرانی به سوئیس باشد. از سوی دیگر اهمیت سفر روحانی به اتریش نیز کمتر از اهمیت سفر به سوئیس نیست. ادامه همکاری‌های اقتصادی با این کشور با توجه به خروج آمریکا از برجام و تهدید شرکت‌های اروپایی به تحریم در صورت همکاری با ایران می‌تواند در جریان سفر روحانی به اتریش مورد بررسی قرار گیرد. خصوصا آنکه بانک اتریشی «اوبر» نیز به فعالیت خود در ایران به‌دلیل آنچه افزایش ریسک فعالیت شرکت‌های اروپایی در سایه تحریم‌های احتمالی دولت آمریکا توصیف کرده، به فعالیت خود در ایران پایان داده و در سایت خود خطاب به مشتریان اعلام کرده است که هرگونه فعالیت مرتبط با ایران را قطع کنند؛ چراکه امکان پرداخت پول از ۴ نوامبر (از آبان ماه) نخواهد بود. به این ترتیب احتمالا درجریان این سفرموضوع مراودات بانکی با اتریش مورد بحث و گفت‌وگو قرار خواهد گرفت. به هر حال به گفته پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس‌جمهوری حسن روحانی نیمه اول تیرماه و به دعوت رئیس‌جمهوری سوئیس برای سفری دو روزه به برن سفر می‌کند. دیدار و مذاکره با رئیس‌جمهوری سوئیس، دیدار با ایرانیان مقیم و نیز امضای اسناد همکاری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی از مهم‌ترین برنامه‌های روحانی در سفر به سوئیس است. رئیس‌جمهوری سپس با دعوت رسمی رئیس‌جمهوری اتریش، برن را به مقصد وین ترک خواهد کرد. دیدار با هموطنان مقیم اتریش، دیدار و مذاکره با رئیس‌جمهوری و همچنین صدراعظم اتریش و نیز امضای اسناد در عرصه‌های مختلف همکاری از مهم‌ترین برنامه‌های پیش بینی شده دکتر روحانی در وین خواهد بود. رئیس‌جمهوری را در سفر به اروپا تعدادی از وزرا و مقامات سیاسی و اقتصادی همراهی می‌کنند. همچنین در جریان این سفر گروهی از کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی کشورمان با حضور در سوئیس و اتریش با طرف‌های تجاری خود مذاکره خواهند داشت.
بیانیه دولت سوئیس درباره سفر روحانی
همزمان با اعلام این سفر، روز گذشته دولت سوئیس ضمن اعلام سفر رئیس‌جمهوری ایران به این کشور در بیانیه‌ای تصریح کرد: سفر حسن روحانی به سوئیس فرصتی را برای رایزنی درباره نقشه راه تقویت روابط دو کشور فراهم می‌کند. به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی سوئیس اینفو، دولت سوئیس با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران قرار است روزهای دوم و سوم ژوئیه به سوئیس سفر کند و در شهر زوریخ مورد استقبال رئیس‌جمهوری این کشور قرار خواهد گرفت. به گزارش «ایسنا» در این بیانیه آمده است: اولین دیدار در برن برگزار خواهد شد و در آن وزیران امور خارجه سوئیس و ایران یعنی ایگنازیو کاسیس و محمدجواد ظریف نیز حضور خواهند داشت. همچنین گفت‌وگوهای رسمی روز سوم ژوئیه انجام خواهد شد که در آن رئیس‌جمهوری، وزیر اقتصاد، وزیر دادگستری و وزیر دارایی سوئیس شرکت خواهند کرد. دولت سوئیس در ادامه اعلام کرد که یک‌سری توافقات و اعلامیه‌ها قرار است در جریان این دیدارها امضا شود و به علاوه توافق هسته‌ای با ایران و وضعیت کنونیخاورمیانه نیز مورد بحث و رایزنی قرار خواهد گرفت. بنابر اعلام دولت سوئیس، موضوع دیگری که در دستور کار قرار دارد، رایزنی درباره چگونگی تعمیق روابط دوجانبه میان تهران و برن پس از تصمیم آمریکا برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران و بازگرداندن تحریم‌ها علیه این کشور است. وزارت امور خارجه سوئیس اعلام کرد: ایران برای این کشور به لحاظ سیاسی و اقتصادی یک شریک مهم محسوب می‌شود. وزارت امور خارجه سوئیس همچنین تاکید کرد که سفر رئیس‌جمهوری ایران فرصتی برای گفت‌وگو درباره گام‌های بعدی به‌منظور اجرای این نقشه راه فراهم می‌کند.
