ماجرای رشد کج‌دار و مریز قیمت‌ها در بازار سهام همچنان ادامه دارد. روز گذشته شاخص کل بورس تهران در حالی به رشد مختصر ۱۳۳ واحدی دست یافت که در روزهای گذشته نوسان قیمت در بورس و فرابورس صدای بسیاری از فعالان بازار سهام را درآورده است. طی روزهای اخیر شایعاتی در فضای بازار سرمایه مطرح شده است. آن‌طور که به نظر می‌آید پس از رشد بیش از ۵/ ۳ درصدی به ثبت رسیده در معاملات نخستین روز هفته برخی از ذی‌نفعان بازار اقدام به فروش آبشاری سهام عدالت کرده‌اند. این گفته‌ها در حالی مطرح شده است که روز گذشته محسن خدابخش مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار شائبه نقش منفی حقوقی‌ها در افت بهای سهام را رد کرد و دلیل تضعیف تقاضا در بازار سهام را واهمه فعالان بازار نسبت به افت قیمت ارز در محدوده کنونی دانست. ادعاهایی از این دست در حالی مطرح می‌شود که بنا بر بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» طی روزهای اخیر ورود پول سهامداران حقیقی به بازار سهام افزایش یافته و به نظر می‌رسد که به‌رغم سوء‌تدبیرهای پیشین، افزایش قیمت ارز در کنار افت ریالی قیمت سهام سبب شده تا واهمه مردم از آثار سوء‌تورم افکار عمومی را رفته رفته به سمت معاملات بورس و فرابورس معطوف کند.
صعود خسته شاخص
روز گذشته فراز و فرود قیمت‌ها در بازار سهام به رشد ۰۱/ ۰ درصدی شاخص کل منجر شد. در این روز اگرچه کلیت معاملات سهام در ۲۰ دقیقه نخست روز معاملاتی اخیر روندی صعودی به خود گرفت، اما به تدریج با نمایان شدن قدرت عرضه در بسیاری از نمادها شاخص کل بورس نیز تغییر مسیر داد و در همنوایی با نمادهایی نظیر «کگل»، «حکشتی» و «کچاد» روند نزولی به خود گرفت. همین امر سبب شد تا نماگر یاد شده طی یک ساعت از محدوده یک میلیون و ۵۸۸ هزار واحد در ساعت۹:۲۰ تا سطح یک میلیون و ۵۷۰ هزار در ساعت ۱۰:۱۸ افت کند (معادل یک درصد)؛ افتی که اگر چه در ادامه معاملات با شیبی اندک خنثی شد اما از بروز نکاتی در جریان معاملات دیروز حکایت داشت. شنیده‌ها حاکی از آن است که طی روزهای اخیر افزایش عرضه سهام عدالت در معاملات خرد بورس سبب شده تا حجم قابل توجهی از سهام بین خریداران و فروشندگان دست به دست شود. این در حالی است در ماه‌های اخیر و پس از آنکه ریزش قیمت در بازار سهام رخ داد بسیاری از مسوولان در سازمان بورس و ارکان تابعه درصدد کاهش امکان عرضه و کنترل فروشندگان برآمدند. آن‌طور که به نظر می‌رسد حالا با فروکش کردن جریان عرضه در بورس و فرابورس، اثر روانی افت قیمت سهام در دو ماه منتهی به چهارشنبه هفته اخیر بیشتر نمایان شده و افزایش قیمت دلار به محدوده ۳۱ هزار و ۶۰۰ تومان در صرافی‌های دولتی به گواهی در اذهان عمومی تبدیل شده که قیمت سهام دیگر بیش از این افت نخواهد کرد. بر اساس تجربه‌های تاریخی، عموم مردم رشد نرخ دلار را به‌عنوان سیگنالی برای افزایش تورم قلمداد می‌کنند. به موجب این ذهنیت ارزش معاملات خرد تنها چند روز پس از ثبت رکورد منفی شاخص بورس در محدوده یک میلیون و ۴۹۰ هزار واحدی به محدوده ۱۰ هزار میلیارد تومان رسید. بر این اساس روز دوشنبه ارزش معاملات خرد در بورس تهران ۱۱ هزار و ۶۹۵ میلیارد تومان و در روز گذشته به ۹ هزار و ۷۵۱ میلیارد تومان رسید.
دنده عقب قیمت‌ها در مسیر صعود
از بررسی آمار و ارقام به ثبت رسیده طی روزهای اخیر می‌توان به این نتیجه رسید که بازار سهام به رغم همه فراز و نشیب‌هایی که داشته در حال بازگشت به مسیر افزایشی بلندمدت است. این ادعا را می‌توان با مقایسه آمار و ارقام ثبت شده طی دو سال و نیم اخیر تشریح کرد. همان‌طور که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد با وجود همه بدبینی‌ها و افزایش قیمت در بازارهای موازی آنچه اکنون به وضوح می‌توان دید بازگشت حقیقی‌ها به بازار سهام با استفاده از آمار معاملات خرد قابل اثبات است. آنچه در روزهای گذشته رخ داده اگرچه ناشی از بی‌اعتمادی حاکم بر فضای کلی بازار سرمایه پس از دو ماه ریزش سنگین است با این حال موید جذاب‌تر شدن بازار یاد شده نسبت به هفته‌های اخیر خواهد بود. در حالی که تا قبل از شروع هفته جاری بسیاری از فعالان بازار انتظار کشیده شدن ترمز رشد قیمت ارز را می‌کشیدند، گذر قیمت دلار از مقاومت روانی ۳۰ هزار تومان در روزهای ابتدایی هفته به خوبی نشان داد که سازه انتظارات تورمی به لطف بی‌انظباطی پولی و نبود چشم‌اندازی روشن برای بهبود وضعیت پیش روی اقتصاد آن‌قدر سفت و سخت شده که حتی خبر عرضه ۸۵ میلیون دلار اسکناس هم نمی‌تواند حداقل به شکل روانی منجر به تضعیف آن شود.
همین امر به گواهی بدل شده تا بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد بازار که تا پیش از این سودای خروج دارایی خود را در سر داشتند به راحتی بر سنگینی تقاضا در روزهای گذشته بیفزایند و با دلگرمی از پایین نیامدن نرخ ارز در بازار مربوطه درصدد بازگرداندن ارزش از دست رفته دارایی خود برآیند.
تبیینی بر چرایی رشد
اما چرا افزایش ارزش معاملات را می‌توان گواهی بر بازگشت رونق نسبی به بازار سرمایه دانست. بررسی روند معاملاتی سهام از ابتدای سال ۹۷ تا کنون حکایت از آن دارد که روند صعودی قیمت‌ها هر جا که با کاهش مواجه شده به دلیل وجود چشم‌انداز تورمی مجال افتی بیشتر از صعود ثبت شده را نداشته و به همین دلیل پس از مدتی کم شدن موقتی ارزش معاملات خرد جای خود را به افزایش آن و متعاقبا تداوم روند صعودی بلندمدت داده است. در واقع آنچه چنین عکس العملی را وجود آورده به نوعی سرعت کمتر کاهش میزان تولیدات در مقایسه با کاهش ارزش پول ملی است که در کنار افزایش ارزش جایگزینی دارایی‌ها فعالان بازار سرمایه را در یک روند صعودی بی‌بازگشت قرار داده است.
لزوم تحکیم اعتماد به بازار سرمایه
با این حال گفته‌های فوق به این معنا نیست که روند صعودی بازار هیچ‌گاه تهدید نمی‌شود. در هفته‌های اخیر بارها شاهد بودیم که رشد قیمت سهام بارها به دلیل سیاست‌گذاری‌های غلط و تغییر مکرر قوانین با تهدید مواجه شد. شاید اگر اختلاف شکل گرفته میان وزرای نفت و اقتصاد بر سر عرضه پالایش دوم شکل نمی‌گرفت هیچ‌گاه شاهد ریزش تند و تیز قیمت‌ها در دو ماه اخیر نبودیم. همین امر سبب شده تا اهمیت حفظ آرامش در معاملات سهام از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. در این شرایط مسائلی نظیر محدود کردن معاملات برای فعالان بازار و شایعاتی نظیر عرضه آبشاری سهام عدالت در معاملات خرد بازار از جمله عواملی است که می‌تواند به ضرر بازار تمام شود و اعتماد به بورس را سلب کند. این شایعه اگر چه روز گذشته از جانب محسن خدابخش رد شد و او دلیل افت قیمت‌ها در کاهش روز دوشنبه را ناشی از «تردید فعالان به تثبیت قیمت‌های جدید دلار» عنوان کرد با این حال واکنش فعالان بازار در شبکه‌های اجتماعی نوعی تشکیک را نسبت به فرآیند تصمیم‌گیری در سازمان بورس نشان می‌دهد.
