بررسی روند شاخص‌های بازار کار ایران بیانگر این است که طی یک سال گذشته نرخ بیکاری از روندی صعودی برخوردار بوده و به 9/ 10 درصد (متوسط سالانه) در تابستان سال‌جاری رسیده است. آمارها نشان می‌دهند با وجود افزایش نرخ بیکاری، روند ایجاد شغل در اقتصاد ایران در چهار فصل اخیر «مثبت» بوده و افزایش بیکاری، نه به‌دلیل نزول اشتغال، بلکه عمدتا به‌دلیل افزایش «نرخ مشارکت» (نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت) رخ داده است. 

طی سال منتهی به تابستان 1394 در مجموع 808 هزار شغل ایجاد شده و در نتیجه آن میزان اشتغال به بالاترین سطح تاریخی خود رسیده و رقم 21 میلیون و 700 هزار نفر (متوسط سالانه) را ثبت کرده است که 100 هزار نفر بیشتر از سقف پیشین اشتغال در تابستان 1392 بوده است. همچنین بررسی آمار اشتغال بخش‌های مختلف اقتصاد نشان می‌دهد که از مجموع 808 هزار شغلی که طی یک سال اخیر ایجاد شده است، سهم بخش خدمات 585 هزار شغل، سهم بخش صنعت، 139 هزار شغل و سهم بخش کشاورزی تنها 84 هزار شغل بوده است؛ بنابراین بخش خدمات بیشترین سهم را در افزایش اشتغال طی یک سال اخیر ایفا کرده و عملا بخش پیشرو در ایجاد اشتغال و احتمالا رشد اقتصادی بوده است. 

نرخ بیکاری (متوسط سالانه) که از سال 1391 با روند نزولی مواجه بود و از 8/ 12 درصد در تابستان 1391 به 3/ 10 درصد در پاییز 1393 کاهش یافت، از زمستان سال گذشته با افزایش مواجه شد و در تابستان سال‌جاری به 9/ 10 درصد رسید. به‌طور طبیعی انتظار می‌رود افزایش نرخ بیکاری، بیانگر تضعیف اوضاع اشتغال در بازار نیروی کار باشد، اما آیا روندهای اشتغال این موضوع را تایید می‌کند؟

جمعیت شاغل نیروی کار (متوسط سالانه) از بهار سال 1391 از حدود 20میلیون و460 هزار نفر طی یک روند صعودی تا تابستان 1392 حدود یک میلیون نفر افزایش داشته و به 21میلیون و 600 هزار نفر رسید، اما از تابستان 1392 روند جمعیت شاغل نیروی کار نزولی شده و تا یک‌سال بعد یعنی تا تابستان سال 1393، به حدود 20 میلیون و 900 هزار نفر کاهش یافت. اما از زمستان سال گذشته اشتغال مجددا در مسیر صعودی قرار گرفته و با ایجاد 808 هزار شغل جدید، در تابستان سال‌جاری بالاترین رقم اشتغال در تاریخ اقتصاد کشور با ثبت رقم 21 میلیون و 700 هزار نفر (متوسط سالانه) به دست آمد. 

البته این رقم تنها 100 هزار نفر بیش از سقف پیشین اشتغال در تابستان 1392 بوده است. بررسی روند میان نرخ بیکاری و میزان اشتغال نشان می‌دهد که اگر چه روند نزولی نرخ بیکاری تا تابستان 1392 با روند صعودی اشتغال تا حدودی همخوانی دارد، اما از پاییز 1392 روند نرخ بیکاری و اشتغال با یک واگرایی همراه شده است. در حالی که روند نزولی نرخ بیکاری از پاییز 1392 تا تابستان 1393 ادامه یافته است، اما اشتغال در همین دوره از روند نزولی برخوردار بوده است. در مقابل در حالی که از پاییز سال گذشته اشتغال در مسیر صعودی قرار گرفته، نرخ بیکاری با افزایش مواجه شده است. سوال این است که عامل این واگرایی میان نرخ بیکاری و اشتغال چه بوده است؟ نرخ بیکاری متاثر از دو عامل جمعیت شاغل و نرخ مشارکت است، به نحوی که افزایش جمعیت شاغل اثر کاهنده بر نرخ بیکاری و افزایش نرخ مشارکت اثر افزاینده بر نرخ بیکاری دارد. از پاییز 1392 تا تابستان 1393 نرخ مشارکت نیروی کار سیر نزولی قابل‌توجهی را تجربه کرده و از 2/ 38  درصد به 6/ 36  درصد کاهش یافته است. این کاهش نرخ مشارکت آنقدر شدید بوده که با وجود کاهش میزان اشتغال، نرخ بیکاری با سیر نزولی مواجه بوده است. 

در مقابل طی چهار فصل گذشته نرخ مشارکت نیروی کار روند صعودی قوی طی کرده و از 6/ 36  درصد به 9/ 37  درصد افزایش یافته است. این افزایش نرخ مشارکت آنقدر شدید بوده است که با وجود افزایش میزان اشتغال، نرخ بیکاری با افزایش مواجه شده است؛ بنابراین تحولات نرخ مشارکت در دو سال اخیر مهم‌ترین عامل در تغییرات نرخ بیکاری بوده و موجب واگرایی میان نرخ بیکاری و میزان اشتغال شده است.اشتغال طی سه سال اخیر یک سیکل کامل را از سرگذرانده و پس از دوره رونق در سال 1392، یک دوره رکودی در سال 1393 را تجربه کرده و در نیمه اول سال 1394 مجددا وارد یک دوره رونق شده است. نکته جالب هم‌حرکتی بالای اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصاد بوده است. نرخ رشد اشتغال طی یک روند صعودی از منفی 3/ 3 درصد در تابستان سال 1393 به 9/ 3 درصد در تابستان سال‌جاری رسیده است. در همین دوره نرخ رشد اشتغال در بخش خدمات از منفی 2 درصد به 9/ 5  درصد رسیده است. همچنین در همین دوره نرخ رشد اشتغال در بخش صنعت از منفی 8/ 3  درصد به 2 درصد و نرخ رشد اشتغال در بخش کشاورزی از منفی 6/ 5 درصد به 2/ 2 درصد رسیده است. بررسی آمار اشتغال نشان می‌دهد که از مجموع 808 هزار شغلی که طی یک سال اخیر ایجاد شده است، سهم بخش خدمات 585 هزار شغل، سهم بخش صنعت، 139 هزار شغل و سهم بخش کشاورزی تنها 84 هزار شغل بوده است؛ بنابراین بخش خدمات بیشترین سهم را در افزایش اشتغال طی یک سال اخیر ایفا کرده و عملا بخش پیشرو در ایجاد اشتغال و احتمالا رشد اقتصادی بوده است.