شده‌ايم مثل آشپزي كه بعد از شنيدن برنامه سلامت راديو، سري تكان مي‌دهد و 2روزي غذاي سرخ‌كرده درست نمي‌كند اما مهمان كه مي‌رسد بوي غذاي سرخ‌كرده‌اش 7خانه آن‌طرف‌تر را هم بر مي‌دارد.

سال‌هاي مديد است كه كسي در تأثير معاينه فني بر‌كاهش آلودگي هوا و ايمني تردد شكي ندارد اما حدود 2ميليون خودروي تهران چندسالي است كه آن را اجرا نمي‌كنند. از شما چه پنهان پليس هم هر از گاهي طرح تشديد برخورد با خودروهاي فاقد معاينه فني را اجرا مي‌كند و اين طرح هنوز دائمي نيست. طرح تشديد برخورد پليس با متخلفان معاينه فني كه هم‌اكنون در 170نقطه تهران اجرا مي‌شود، در هفته‌هاي اخير موجب رشد 5برابري مراجعان به اين مراكز شده است. آنگونه كه ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي تهران اعلام كرده، طي 9ماهه گذشته مراكز معاينه فني خودروهاي تهران با روزي هزار مراجعه‌كننده روبه‌رو بوده‌اند اما با نظارت پليس راهور و همكاري شهروندان اين تعداد به روزي 5هزار مراجعه‌كننده براي دريافت معاينه فني خودروي خود افزايش يافته است.

• جاي خالي نظارت دائمي

نظارت يكي از مهم‌ترين اركان هر طرح و قانون است. در سال‌هاي اخير به جز در برهه‌هاي اندك و محدود، معاينه فني همواره از نظارت به‌دور مي‌مانده و به‌عنوان تخلف اوليه با آن برخورد نمي‌شد. در عين حال هر برخورد جدي پليس، مراجعان به مراكز معاينه فني را افزايش داده و گامي مثبت براي كاهش آلودگي هوا از يك سو و كاهش تصادفات از سوي ديگر بوده است. بدين‌ترتيب نظارت پليس بر خودروها مي‌تواند عامل اصلي اجراي قانون معاينه فني باشد؛ قانوني كه در سال‌هاي اخير به فراموشي سپرده شده بود و اكنون طي يك طرح ويژه اجرا شده است.

• شواهد قانوني

عدم‌كنترل دائم معاينه فني اين پرسش را در اذهان ايجاد كرده كه آيا قانوني در مورد معاينه فني مستمر وجود دارد؟ قوانين مصوب در موضوع معاينه فني 2شاهد عمده براي اجرا تعيين كرده‌اند. در قانون اخذ جرايم راهنمايي و رانندگي(مصوب اسفند 1389مجلس) به صراحت اعلام شده از ادامه حركت خودروي فاقد معاينه فني بايد جلوگيري شود. همچنين در آيين‌نامه اجرايي معاينه فني(مصوب 1382هيأت وزيران) هم اعلام شده كه تردد خودروي فاقد معاينه فني ممنوع است. بدين‌ترتيب پليس راهنمايي و رانندگي بايد به‌عنوان تخلف اوليه، خودروهاي فاقد معاينه فني را متوقف و راننده را جريمه كند. هيأت دولت نيز به تازگي نرخ جرايم رانندگي را اصلاح و براي نداشتن برگه معاينه فني 40هزار تومان(دوبرابر گذشته) جريمه تعيين كرده است تا اهميت معاينه فني بيش از پيش شود.

• سيمفا و تصميم پليس

سيمفا (سامانه ملي يكپارچه معاينه فني) براساس وعده سعيد متصدي، معاون سازمان حفاظت محيط‌زيست تا 9دي افتتاح مي‌شود. از سال 93موضوع كيفي‌سازي معاينه فني تمام مراكز كشور در دستور كار دولت قرار گرفته و طبق آن قرار شده سيمفا پس از 375روز وعده، راه‌اندازي شود. در اين راه يكپارچه‌سازي مراكز معاينه فني كل كشور اقدامي مؤثر در رسيدگي به تخلفات معاينه فني است و با راه‌اندازي سامانه ملي، اين امكان فراهم مي‌شود تا پليس راهنمايي و رانندگي، تمامي مراكز معاينه فني و وزارت كشور به‌عنوان متولي معاينه فني به ديتاي خودروهاي كشور دسترسي داشته باشند، به‌طوري كه از اين طريق مطلع مي‌شوند كدام خودرو در كدام مركز و حتي از طريق كدام اپراتور معاينه فني شده است. طبق ماده 11آيين‌نامه جديد معاينه فني، پليس بايد از طريق ديتاي سيمفا با خودروهاي فاقد معاينه فني برخورد كند و بدون حضور فيزيكي پليس در خيابان‌ها قبض جريمه براي متخلفان صادر شود. حال بايد ديد عزم پليس براي اجراي دائم معاينه فني با اين سامانه اجرايي مي‌شود يا نه؟

• ايراد وارده

يكي از محورهاي نقد پليس راهور به معاينه فني در ماه‌هاي اخير، تخلفاتي بوده كه به واسطه مراكز غيرمجاز اطراف كلانشهرها و خصوصا تهران صورت گرفته است. اين نقد تا آنجا پيش رفته كه رئيس پليس راهور تهران بزرگ در صدا و سيما معاينه فني را يك برگ كاغذ خواند. نقد پليس در شرايطي به معاينه فني‌هاي موجود وارد است كه مراكزي براي صدور برگه‌هاي معاينه وجود دارند. براي نمونه فيلمي كه امروز در هم‌افزاي صفحه 3روزنامه وجود دارد، نشان مي‌دهد كه يكي از خودروهاي شخصي پلاك تهران به‌رغم داشتن برچسب معاينه فني از يكي ازمراكز اطراف پايتخت اما دودزاست و بررسي‌ها نشان مي‌دهد اين خودرو برچسب خود را به صورت تلفني دريافت كرده است.