بازار سهام در خلال معاملات دومین روز از هفته جاری شاهد رشد قابل‌توجه ارزش معاملات خرد بود. در این روز رشد قیمت سهام که بیش از هر چیز از افزایش تقاضای اشخاص حقیقی ناشی می‌شد سبب شد تا ارزش معاملات خرد به ۳۴۱۴ میلیارد‌تومان برسد و به موازات این بهبود تقاضا که با رکوردزنی ۴ماهه سهامداران خرد در خالص خرید همراه شد، شاهد رشد ۸/ ۱درصدی شاخص بورس باشیم. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بهبود آهسته و پیوسته مذاکرات برجامی و نزدیک شدن آن به مراحل پایانی در کنار اثرگذاری مثبت جنگ روسیه با اوکراین بر قیمت‌ها در بازارهای جهانی موجب شده تا بورس تهران در مواجهه به قطعه سوم پازل رونق یعنی برداشته شدن مانع دلار ۴۲۰۰تومانی برای سال۱۴۰۱، واکنشی مثبت به شرایط موجود نشان دهد.
با بازگشت شاخص بورس به سطح یک‌میلیون و ۳۲۲هزار واحدی که از ۲۲ دی‌ماه تاکنون به سطحی غیر قابل حصول تبدیل شده بود، این پنجمین بار است که شاخص در سال‌جاری وارد ابرکانال یادشده می‌شود. حال باید صبر کرد و دید که بازار می‌تواند بر فراز این سطح تاب‌آوری خود را به اثبات برساند یا اینکه قطار قیمت‌ها در بازار سهام برای بالا رفتن در شرایط کنونی نیازمند محرک‌های بیشتری هستند؟
دو رکورد در کارنامه ۴ماهه بورس
روز گذشته سهامداران حقیقی، خالص خرید ۳۲۲ میلیارد‌تومانی را رقم زدند که از ۱۵ آبان‌‌‌‌‌‌ماه بی‌‌‌‌‌‌سابقه بود. در عین حال ارزش معاملات خرد سهام هم از ۳۴۰۰ میلیارد‌تومان فراتر رفت که بیشترین مقدار از ۱۸ آبان‌‌‌‌‌‌ماه بود. دو رکوردی که با افزایش امیدواری سهامداران به آینده این بازار رقم خورد و باید دید آیا در روزهای آتی تکرار می‌شود یا خیر؟ همان‌طور که اشاره شد روز گذشته پس از دو محرک اخبار مثبت برجامی و رشد قیمت‌ها در بازار جهانی، خبر تصویب حذف دلار ۴۲۰۰ هم به‌عنوان محرک سوم به افزایش تقاضا در تالار شیشه‌‌‌‌‌‌ای کمک کرد و روزی سبز را برای تمامی متغیرهای بورسی به ارمغان آورد. بازار سهام در دومین روز از معاملات هفته جاری صعود روز شنبه را با قدرت بیشتری پی گرفت. همین امر سبب شد تا به راحتی شاخص بورس از ابرکانال ۲/ ۱میلیون واحدی خارج و خود را برای رفتن به مقادیر بالاتر آماده کند. بر این اساس فعالیت روزانه بازار سهام در روز گذشته در شرایطی خاتمه یافت که در طول این روز افزایش آهسته و پیوسته سطح عمومی قیمت‌ها در بازار سهام به رشد ۸/ ۱درصدی میانگین وزنی قیمت‌ها انجامید و توانست شاخص بورس را به میزان ۲۳هزار و ۸۰۰واحد نسبت به روز قبل از آن ارتقا دهد. به‌دنبال این امر نماگر یادشده به سطح یک‌میلیون و ۳۲۲هزار واحدی رسید و خوش‌بینی نسبت به مسیر پیش‌روی این بازار نیز در میان سرمایه‌گذاران، به‌خصوص سرمایه‌گذاران خرد افزایش یافت.
مقایسه تحولات روی‌داده در میان نمادهای معامله‌شده در روز گذشته حکایت از آن دارد که رشد قیمت در نمادهای بزرگ بازار تا حد قابل‌توجهی بیشتر از نمادهای کوچک آن بوده است. بر این اساس شاخص‌کل بورس تهران طی روز یکشنبه در حدود ۸/ ۱درصد رشد کرده است اما در مقابل نماگر هموزن که نمای بهتری از تغییرات قیمت در نمادهای کوچک را به نمایش می‌گذارد تنها توانسته ۸۵/ ۰درصد افزایش داشته باشد. همین امر حکایت از آن دارد که با تغییر شرایط در بازارهای جهانی و کامل‌تر شدن پازل مذاکرات احیای برجام نسبت به هفته‌های اخیر راه برای بهبود شرایط در بورس نیز هموار شده است، با این‌حال به‌نظر می‌آید که دو محور یادشده که در روزهای گذشته تحقق یافته بودند، برای اثرگذاری بر رکود بازار سهام نیازمند عامل دیگری بودند که صبح روز گذشته محقق شد. در این روز اعلام شد که ارز ترجیحی بالاخره پس از کلی کش و قوس در میان رایزنی‌های موافقان و مخالفان در مجلس از دستور کار دولت در سال‌آتی خارج شده و دیگر صنایع بورسی قرار نیست مضرات دلار ۴۲۰۰تومانی را تحمل کنند. قرارگرفتن همین سه عامل در کنار هم توانست در روز گذشته چهره بورس را تغییر دهد و به افزایش قابل‌توجه ارزش معاملات ناشی از رشد تقاضا در نمادهای مختلف بینجامد.
سایه مستدام جنگ
اثرگذاری قیمت کالاهای اساسی بر بازار سهام قدمتی طولانی دارد. این بازار از ابتدای احیای آن پس از انقلاب تاکنون به سبب وزن بالای نمادهای کامودیتی‌محور همیشه نیم‌نگاهی به تحولات بازارهای جهانی داشته و تغییرات قیمت در آن را به‌سرعت در قیمت سهم‌های مربوطه انعکاس داده است. این در حالی است که در ماه‌های اخیر حساسیت بازار سهام داخلی نسبت به تحولات عمده رخ داده بسیار ناچیز بوده و در بسیاری از موارد نتوانسته آنطور که در شرایط عادی رایج بود در همسویی با قیمت جهانی کامودیتی گام بردارد. بسیاری بر این باور هستند که عدم‌اطمینان بالای طولانی‌شدن مذاکرات اتمی سبب شده تا در بازار سهام فعالان آن نتوانند به مانند گذشته تاثیر عوامل گوناگون را در ترکیب پرتفوی خود و متعاقبا قیمت سهام لحاظ کنند و همین امر سبب شده تا به‌جای بهبود شرایط در هفته‌های اخیر به شکلی آهسته و پیوسته، گویی که هیچ اتفاقی به نفع بورس در جریان نیست، سهام خود را بفروشند. با این حال فضای فکری بازار هرقدر هم که منفی باشد، نمی‌توان فرض را بر این گذاشت که اتفاقات روی داده در بعد بین‌المللی هم در بازار کامودیتی‌ها و هم در عرصه ژئوپلیتیک می‌توانند تا ابد بی‌اثر باشند. بازار سهام در بلندمدت نشان داده که از هر بابت که سردرگم شده باشد، در نهایت می‌تواند از سد اخبار منفی بگذرد و رویدادهای تاثیرگذار را دیر یا زود در قیمت سهام به تصویر بکشد. این دقیقا یکی از دلایلی بود که سبب شد تا در روز گذشته شاهد افزایش قیمت سهام در بازار داخلی باشیم. طولانی شدن تهاجم روسیه به اوکراین و آثاری که جنگ یادشده بر سرنوشت محصولات نفتی، پتروشیمی، فلزات رنگین و سایر کالاهای اساسی نظیر محصولات کشاورزی خواهد داشت به حدی هست که بتواند به مرور زمان از جهات مختلف بورس و سرمایه‌گذاران آن را منتفع کند. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین مطرح شد سیر تحولات جهانی در ماه‌های گذشته به حدی سریع بوده که توانسته قیمت نفت‌برنت را ظرف مدت چندماه از حدود ۷۰ دلار در هر بشکه به حدود ۱۱۸ دلار در آخرین معاملات روز جمعه برساند. اگرچه بخش قابل‌توجهی از تغییرات قیمت در کالاهای مختلف در ماه‌های اخیر به سبب افزایش تقاضا و چشم‌انداز تورمی در اقتصاد‌های مطرح دنیا بوده، با این حال می‌توان گفت که از زمان جدی‌شدن احتمال حمله روسیه به اوکراین تا شروع جنگ، بخش مهمی از افزایش قیمت ناشی از احتمال کاهش جدی عرضه در بازارهای جهانی بوده است.
حالا اما احتمال دارد که این افزایش قیمت نه‌تنها روندی معکوس را پیش نگیرد بلکه در هفته‌های پیش‌رو بازهم افزایش پیدا کند. گفته‌های اخیر معاون نخست‌وزیر بریتانیا حکایت از آن دارد که بنا بر چشم‌انداز ترسیم شده در دستگاه‌های امنیتی این کشور ممکن است جنگ روسیه با اوکراین برای ماه‌ها و یا حتی سال‌ها به درازا بکشد. همین امر می‌تواند چهره بازارهای کامودیتی را حتی در صورت تحقق نیافتن برای هفته‌های پیش‌رو دگرگون کند. برخی مفسران بر این باور هستند که حمایت کشورهای همسایه از اوکراین می‌تواند این کشور و روسیه که هر دو عرضه کننده مهم محصولات کشاورزی در جهان هستند را برای مدتی طولانی درگیر جنگ کند. به گفته کارشناسان طولانی شدن تحریم روسیه می‌تواند مشتریان قبلی این کشور را به سمت سایر عرضه‌کنندگان سوق دهد، از این‌رو بعید نیست که کاهش عرضه نفت و فلزات اساسی و رنگین شرایط را برای افزایش قیمت فراهم کند.
و سرانجام، برجام
خبرها حاکی از آن است که پیش‌نویس توافق دوباره بر سر برنامه اتمی ایران در وین آماده شده و اختلافات باقی‌مانده میان ایران و آمریکا احتمالا در هفته‌های پیش‌رو حل خواهد شد. طرفین مذاکرات اعلام کرده‌اند که در صورت برآورده شده خواسته‌هایشان آماده هستند تا بار دیگر به وین بازگردند تا توافق را نهایی و سند آن را امضا کنند. این مساله نیز به مانند جنگ درگرفته، می‌تواند برای بازار سهام خبر خوبی باشد. اگرچه فضا برای کاهش قیمت دلار در بازار آزاد و به‌تبع آن تغییر قیمت ارز در سامانه نیما فراهم است، با این حال به‌نظر می‌رسد که هر نوع افت قیمت در بازار ارز نتواند چندان به درازا بکشد، بنابراین بازگشت قیمت ارز به محدوده تعادلی می‌تواند به نوعی تضمینی بر متضرر نشدن کسب‌وکارها و در نهایت رشد اقتصادی باشد. اگر فرض کنیم که این حالت که محتمل‌ترین حالات پیش‌رو است تحقق خواهد یافت، بنابراین نمی‌توان توقع داشت که صورت‌های مالی شرکت‌ها در میان‌مدت و بلندمدت از این بابت لطمه چندانی ببیند.
با این حال صنایع ریالی می‌توانند به سبب بازشدن درهای اقتصاد کشور به روی اقتصاد جهانی با تحولات قابل‌توجهی روبه‌رو شود. برای مثال خودرویی‌ها می‌توانند با ارتقای تکنولوژی، به شرط رهایی از دام اقتصاد دستوری با افزایش سود فعالیت خود را ادامه دهند. دسترسی به زیرساخت‌های بانکداری بین‌المللی و دسترسی به ارز هم می‌تواند وضعیت بانک‌ها را بهبود ببخشد. در سایر صنایع نیز که فعالیت آنها به معیشت مردم وابسته است می‌توانیم شاهد بهبود سودآوری به‌خصوص در بلندمدت باشیم که به‌جز بورس خبر بسیار خوبی برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است. همین امر سبب شد تا با قرارگرفتن این عامل در کنار عوامل دیگر در روز یکشنبه شاهد افزایش تقاضا در نمادهای ریالی باشیم.
رکن سوم صعود
اما مهم‌ترین خبر روز گذشته برداشته شدن مانع ارز ۴۲۰۰تومانی برای سال‌آینده بود که موجی از امیدواری را در میان سرمایه‌گذاران به‌خصوص آنها که میل به فعالیت کوتاه‌مدت دارند برانگیخت. دلیل این امر آن است که این ارز از سال۹۷ تاکنون گریبان بسیاری از صنایع کوچک را به اسم حمایت از معیشت مردم گرفته بود و به جز آنکه عواید این رانت بزرگ را به خود مردم نمی‌رساند، عملا تولیدکنندگان را هم از دریافت آن ناکام گذاشته بود. همین امر سبب شده بود تا در طول این مدت بسیاری از صنایع نظیر داروییها و زراعتی‌ها و برخی از تولیدکنندگان محصولات غذایی در کنار شرکت‌های دیگر از عواید حاصل از این نرخ ارز منتفع نشوند و مثل قیمت‌گذاری دستوری در صنعت خودرو منافع آن به جیب دلالان برود.
حالا قرار شده تا با برداشته شدن دلار ۴۲۰۰تومانی از دخل و خرج سال‌آتی دولت صورت‌های مالی شرکت‌ها شاهد اثرات عادی‌سازی قیمت‌ها باشد.
به این ترتیب روز گذشته پس از آنکه خبر رسید نمایندگان مجلس با حذف دلار ترجیحی در سال‌آینده موافقت کرده و این مهم را به دولت سپرده‌‌‌‌‌‌اند، شاهد افزایش تقاضا در میان سهام زیرمجموعه گروه زراعت، دامپروری، روغن خوراکی و البته داروییها بودیم.
