چتر دیپلماسی بر سر اقتصاد

سیدعباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، با بیان اینکه باید توقعات و انتظارات را محدود کنیم و نباید منتظر باشیم که با اجرای برجام، بلافاصله خیل عظیمی از تجار و بازرگانان خارجی راهی ایران شوند، گفت: «ما باید با سیاست‌های اطمینان‌بخش، اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کنیم و اعتماد بنگاه‌های اقتصادی خارجی را هم به‌دست آوریم. قوانین و دستورالعمل‌هایمان، محیط را برای سرمایه‌گذاران خارجی مهیا کند و در کل هر آنچه برای اجرای برجام مورد نیاز است را به‌کارگیریم.»

سیدعباس عراقچی در گفت‌و‌گو با «تجارت فردا» تبیین کرد
نقشه راه «دیپلماسی اقتصادی» ایران در پسا‌تحریم

سیدعباس عراقچی، معاون وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با هفته‌نامه «تجارت فردا» که امروز منتشر شد، در پاسخ به این پرسش که چه کشورها و شرکت‌های متقاضی سرمایه‌گذاری در بازار ایران تمایل خود را نشان داده‌اند، گفت: «از تحرکات سیاسی پشت‌پرده و اعزام هیات‌های سیاسی می‌توانیم به نیت‌های اقتصادی کشورها پی‌ببریم. کشورهایی که وزرای خارجه خود را راهی ایران می‌کنند یا در سطوح بالای اقتصادی و سیاسی در ایران حضور پیدا می‌کنند، قطعا مایل به همکاری‌های اقتصادی با ما هستند و با انگیزه‌های تجاری و بازرگانی به ایران می‌آیند.» عراقچی افزود: «شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگی که به دنبال کار با ایران هستند، تماس‌های خود را آغاز کرده‌اند که در صنعت حمل و نقل، خودروسازی و نفت، گاز و پتروشیمی با ما مشارکت کنند. این درخواست‌ها مطرح شده و تماس‌هایی در سطح بالا میان شرکت‌های مختلف با طرف ایرانی آغاز شده است. البته فعلا همه کمپانی‌ها در مرحله بررسی زمینه‌های سرمایه‌گذاری هستند.»

او ادامه داد: «باخبر هستیم که بیشتر این کمپانی‌ها و شرکت‌های بزرگ، حقوقدانان خود را بسیج کرده‌اند تا زمینه‌های همکاری با ایران در برجام را مورد بررسی قرار دهند و ببینند چه روزنه‌هایی در آن وجود دارد و در رابطه با چه نکاتی نیاز به روشنگری‌های بیشتری است. به هر حال ابهامات در برجام مانند هر متن دیگری وجود دارد و گمان می‌کنم در تقاضاهای فراوانی که برای کار با ایران مطرح شده، بیشتر به ظرفیت اقتصادی همکاری با ایران توجه شده است.»

معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزارت امورخارجه درباره زیرساخت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و حضور شرکت‌های خارجی در ایران گفت: «می‌خواهم از این مثال استفاده کنم و بگویم ما برای استفاده از فرصت‌های اقتصادی برجام ابتدا باید زیرساخت‌های لازم را آماده کنیم، در حقیقت ما با برجام موانع کار یعنی تحریم‌ها را برداشته‌ایم. یکسری موانع سیاسی هم در همکاری‌های اقتصادی و روند سرمایه‌گذاری خارجی در کشور وجود داشته است. این موانع حالا برداشته شده است اما این به آن معنا نیست که همزمان این جاده آسفالت شده و به راحتی می‌توان در آن رفت و آمد کرد. خیر، این‌طور نیست. جاده هنوز ناهموار است.» سیدعباس عراقچی با بیان اینکه بلوک‌های سیمانی تحریم برداشته شده‌اند اما چاله‌هایی در جاده وجود دارند که باید مرمت شوند، افزود: «جاده باید هموار شود، خط‌کشی و علامت‌گذاری شود تا راننده بداند کجا باید از سرعت خودرو کم کند و کجا می‌تواند تخت‌گاز برود.»

عراقچی با اشاره به این موضوع که ما باید ابتدا در حوزه اقتصادی یکسری سیاست‌گذاری کلان داشته باشیم تا مشخص شود چه هدفی داریم و می‌خواهیم به چه سمت و سویی پیش برویم، گفت: «حتما مشاهده کرده‌اید که نگرانی‌هایی از بعد از توافق برجام نیز در جامعه ایجاد شده است مثل اینکه اجرای توافق موجب نشود تا خیل کالاهای خارجی به کشور سرازیر شود و مجددا ما به بازار کالاهای تولید کشورهای دیگر تبدیل شویم.» او افزود: «بنابراین معتقدم باید ابتدا به شفافیت سیاست‌گذاری بپردازیم و با توجه به تجربیات سه دهه گذشته مشخص کنیم که اقتصاد ما باید در چه مسیری قرار گیرد و به چه سویی برود. البته ما معیارهای اصلی را براساس چشم‌انداز 20‌ساله کشور و برنامه توسعه و همچنین اقتصاد مقاومتی داریم اما باید آنها را با شرایط جدید هم منطبق کنیم.» مذاکره‌کننده ارشد ایران با بیان اینکه در حوزه اقتصادی نیز باید همین‌گونه باشد و ما از تمامی تجربیات گذشته استفاده کنیم تا از ماحصل این تجربیات به توسعه واقعی ایران برسیم، ادامه داد: «این‌طور نباشد پولی که آزاد شده است صرف واردات کالاهای غیرضروری شود یا برای سیاست‌های توزیعی صرف کنیم. واقعا معتقدم فرصت طلایی برای دولت و ملت ایران به وجود آمده و ظرفیت هنگفتی در اختیارمان قرار گرفته است.»

معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در بخش دیگری از این گفت‌وگو و در پاسخ به این پرسش که برنامه وزارت خارجه برای ترسیم واقعی‌تر اقتصاد ایران در گزارش‌های مربوط به سفارتخانه‌های ایران و اسنادی که فرصت‌های سرمایه گزاری در ایران را پر ریسک نشان می‌دهند، چیست؟ گفت: «احتمالا چنین سندی به‌عنوان مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها حتما در سفارتخانه‌ها وجود دارد. البته ممکن است هر سفارتخانه‌ای عنوانی برای آن انتخاب کند و این‌گونه نیست که همه سفارتخانه‌ها از یک عنوان خاص مثل سند شماره یک برای این‌گونه گزارش‌ها استفاده کنند.»

عراقچی افزود: «در سفارتخانه‌های ایران همچنین دستورالعمل‌هایی وجود دارد و زمانی که یک تبعه ایرانی و یک فعال اقتصادی ایرانی به سفارتخانه‌های ما مراجعه کند، حتما اطلاعات لازم را در مورد ریسک کشور مربوطه و وضعیت سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن کشور به او خواهیم داد. سفارتخانه‌های ما از این دست گزارش‌ها دارند و حتی گاهی ممکن است توصیه آنها این باشد که حضور در این بازار مستلزم پذیرش ریسک‌های بالاست یا اینکه بگویند که اصلا سرمایه‌گذاری در این بازار توصیه نمی‌شود.» او ادامه داد: «این طبیعی است که سفارتخانه‌های کشورهای مختلف به اتباع خود توصیه‌هایی داشته باشند. ولی نکته مهم این است که ریسک سرمایه‌گذاری در کشورها با مذاکره و دیپلماسی کاهش پیدا نمی‌کند. به قول ضرب‌المثل معروف، از کوزه همان تراود که در اوست. مادامی که کشوری، روال‌های شفاف و اصولی را کنار بگذارد، باید هزینه افزایش ریسک را هم بدهد.»

معاون وزیر امور خارجه با بیان اینکه توصیه‌هایی که سفارتخانه‌ها به اتباع خود می‌کنند، با زور و مذاکره و لابی تغییر نمی‌کند و از بین نمی‌رود، افزود: «ما باید کاری کنیم که این گزارش‌ها رفته‌رفته رنگ مثبت به خود بگیرد. درجه اعتباری رفته‌رفته به سوی مثبت شدن میل کند. مجموعه سیاست‌گذاری‌های ما در حوزه اقتصاد و رفتار بازیگران ما باید این پیام را به سرمایه‌گذار خارجی بدهد که بستر مناسب برای فعالیت اقتصادی در ایران مهیا شده است.» عراقچی با اشاره به اینکه زمانی که اقتصاد ایران پیام‌های متناقض، اشتباه و بعضا نادرست به جهان خارج بدهد، سرمایه‌گذاری اتفاق نخواهد افتاد، گفت: «آن وقت انتظار اینکه دیپلمات‌ها بتوانند با لابی و مذاکره درجه اعتبار ایران را افزایش دهند، انتظار درستی نیست.»

سیدعباس عراقچی با بیان اینکه در گذشته پیام‌های ما به جهان خارج، پیام‌های متناقضی بوده است و بی‌توجهی به برخی مسائل باعث افزایش درجه ریسک اقتصاد ایران شده و در نتیجه فضای نامناسبی برای اقتصاد ما به وجود آورده است، گفت: «ما اگر قرار است برای افزایش اعتبار خود در اقتصاد جهان اقدامی انجام دهیم، باید امنیت سرمایه‌گذاری را به‌صورت نهادینه تضمین کنیم و فضای کسب و کار خود را بهبود بخشیم. اگر لازم است، قوانین را بازنگری کنیم و پیام اطمینان‌بخش بدهیم که حضور سرمایه‌گذار خارجی در اقتصاد ما بدون مشکل خواهد بود. من واقعا توصیه می‌کنم که سیاست‌گذاران اقتصادی کشور مطالعه‌ای گسترده را شروع کنند تا نقاط ضعف و قوت ما در حوزه جلب سرمایه‌گذاری خارجی مشخص شود و پس از آن هر تغییری که لازم است صورت گیرد تا هم سرمایه‌گذار خارجی و هم سرمایه‌گذار داخلی بتوانند بدون دغدغه و نگرانی فعالیت‌های خود را شروع کنند.»

عراقچی در پاسخ به این پرسش که در زمینه دیپلماسی اقتصادی، وزارت امور خارجه ضعیف عمل می‌کند، گفت: «خیر، سال‌ها است که رویه‌ها به‌طور کامل تغییر کرده است. امروز سفارتخانه‌های ما مثل سال‌های گذشته عمل نمی‌کنند.»

او افزود: «واقعیت این است که سال‌های طولانی است که سفارتخانه‌های ما موظف به فعال شدن در مسائل اقتصادی و کمک به تجار و بازرگانان شده‌اند. از زمان ریاست‌جمهوری آقای هاشمی‌رفسنجانی به سفارتخانه‌ها توصیه شد که در زمینه مسائل اقتصادی کاملا فعال شوند. در زمان وزارت آقای ولایتی، معاونت اقتصادی به معاونت‌های وزارت امور خارجه اضافه شد و از آن زمان، سفارتخانه‌ها ملزم به ارائه کمک‌های فنی و مشورتی به تجار و بازرگانان ایرانی هستند. در حال حاضر هم سفارتخانه‌های ایران یا بخش اقتصادی دارند یا کارشناسی که در زمینه مسائل اقتصادی بتواند به تجار ایرانی مشورت بدهد.»

معاون بین‌الملل دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه منکر کم‌کاری یا ضعف سفارتخانه‌ها نیستم، گفت: « باید بپذیریم که این ضعف به دلیل این نیست که وزارت امور خارجه دغدغه اقتصادی ندارد. البته این را هم بگویم که در برخی کشورها به دلیل کمبود بودجه و کاهش هزینه‌ها، سفارتخانه‌ها را کوچک کرده‌ایم.» سیدعباس عراقچی ادامه داد: «تاکید می‌کنم، کمک همه‌جانبه به تجار و بازرگانان ایرانی جزو وظایف سفارتخانه‌ها است و کم‌کاری را نمی‌بخشیم. مطمئن باشید اگر فعالان اقتصادی و بازرگانان ما نظیر آنچه مطرح کردید را گزارش کنند، حتما با سفیر برخورد خواهیم کرد. حتما باید سفارتخانه‌های خاطی را بازخواست کرد که چرا اطلاعات اقتصادی کشور محل ماموریت خود را نداشته و نداده‌اند.»

عراقچی در پاسخ به این پرسش که چه برنامه‌‌هایی برای استفاده موثر از پتانسیل سفارتخانه‌ها در بخش‌های تجاری و بازرگانی کشور دارید، گفت: «وزارت امور خارجه، پایان برجام را پایان کار خود نمی‌داند. اتفاقا تازه زمان بهره‌برداری رسیده و همه دستگاه‌های مرتبط باید برنامه‌های جامعی برای عملیاتی شدن توافق داشته باشند. ما خود را موظف به برنامه‌ریزی در زمینه متحول کردن دیپلماسی اقتصادی می‌دانیم.» او افزود: «بنابراین ظرف دو ماه آینده و بعد از اجرایی شدن توافق، کلیه سفرای جمهوری اسلامی ایران را به تهران خواهیم خواست تا در سمینار سفرا حضور یابند، اصلی‌ترین دستور کار این سمینار هم تنها، بحث اقتصادی است. ما در حال تدارک زمینه‌های برگزاری سمینار سفرا هستیم و از تمامی وزرای اقتصادی دولت نیز برای حضور در آن دعوت خواهیم کرد.»

سیدعباس عراقچی تاکید کرد: «در تلاش هستیم دستورالعمل‌های لازم را تهیه کنیم تا سفرا بعد از این سمینار دقیقا با یک برنامه مشخص به محل ماموریت خود برگردند و آن را به اجرا درآورند. هدف اصلی این است که از فرصتی که برجام ایجاد می‌کند برای تقویت توانمندی‌های اقتصادی کشور استفاده کنیم.»

مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران در پاسخ به این پرسش که ظاهرا اروپایی‌ها تمایل بیشتری برای سرمایه‌گذاری در ایران دارند. آیا ایران میدان بیشتری به اروپایی‌ها خواهد داد، گفت: «این‌گونه نیست که اروپایی‌ها پیشگام هستند و مثلا بیشتر از بقیه کشورها می‌آیند. اروپایی‌ها چون عقب‌تر از بقیه هستند با عجله و سرعت و نمود بیشتری می‌آیند. در مورد آسیا این‌گونه نیست. راه‌ها از خیلی قبل باز است. مثلا احتیاج نیست که یک مقام چینی برای مذاکره بیاید و راه را برای یک شرکت چینی باز بکند.»