افت قیمت نفت نه تنها دامن کشورهای نفت‌خیز را گرفته و آنها را وادار به کاهش هزینه‌ها و تعدیل قیمت نفت در بودجه سال 2016 خود کرده است، بلکه شرکت‌های نفتی، دیگر آسیب‌دیدگان افت قیمت‌ها امسال نیز مانند سال 2015 هزینه‌های خود و سرمایه‌گذاری در نفت را به شکل قابل توجهی کاهش داده‌اند. رویترز طی گزارشی از کاهش قابل توجه حجم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش نفت در بودجه شرکت‌های بزرگ نفتی خبر داده است. بر‌اساس این گزارش، میزان سرمایه‌گذاری در نفت در سال 2016 به 522 میلیارد دلار خواهد رسید که 22 درصد از سال پیش کمتر است و بر این اساس جهان برای اولین بار از سال 1986 شاهد افت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت طی دو سال متوالی خواهد بود.

به گزارش «دنیای اقتصاد» در حال حاضر بازار جهانی نفت با رکود بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. چراکه از سویی شاهد افزایش عرضه جهانی نفت هستیم و از سوی دیگر تقاضا برای نفت به شکل‌ چشمگیری کاهش یافته است، برای درک رکود موجود در بازار نفت توجه به این نکته که تنش‌های اخیر بین ایران و عربستان نیز نتوانست بر بازار نفت اثر گذاشته و قیمت‌ها را وادار به رشد کند، کافی است. در این خصوص کارشناس ارشد گروه FGE در سنگاپور به بلومبرگ گفته است زمانی که عرضه نفت کاهش یافته بود ما شاهد نوسانات شدید قیمت نفت به دلیل تنش‌ها ژئوپلیتیک بودیم اما در حال حاضر تنش‌های بین عربستان و ایران تنها به نوسان اندکی در ابتدای معاملات روز دوشنبه محدود شد. این به آن معنا است که افزایش قیمت نفت به کلی دور از دسترس است و بازار نفت در شرایط بسیار غیر‌طبیعی به سر می‌برد.

اما بسیاری از کشورهای عضو اوپک از جمله عربستان و دیگر کشورهای متحد عربی آن طی یک سال‌ گذشته در برابر انتقادات وارده که چرا با کاهش تولید نفت اوپک موافقت نمی‎‌کنند و موجب خروج بازار نفت از رکود نمی‌شوند مدام اعلام می‌کردند که با کاهش سرمایه‌گذاری‌ها قیمت نفت در مسیر صعودی قرار خواهد گرفت، چراکه کاهش سرمایه‌گذاری‌ها موجب کاهش عرضه نفت خواهد شد. حال جهان با بزرگترین دوره کاهش سرمایه‌گذاری در نفت مواجه است چراکه با افت قیمت نفت به محدوده 37 دلاری که نزدیک به قیمت نفت در 11 سال پیش است، سرمایه‌گذاری در بسیاری از میادین نفتی که هزینه تولید بالایی دارند غیر‌اقتصادی شده است. بر اساس گزارش رویترز، در حالی قیمت نفت به محدوده 37 دلار رسیده است که شرکت‌های بزرگ نفتی مثل توتال، استات‌اویل و بی‌پی نیاز به نفت 60 دلاری برای به تعادل رساندن بودجه خود دارند، بنابراین وادار به کاهش هزینه‌های خود شده‌اند. در حالی کاهش هزینه‌ها از سوی شرکت‌های بزرگ نفتی در سال 2016 رخ می‌دهد که آنها سال پیش مجبور به تعدیل نیرو، فروش دارایی‌ها و به تعویق انداختن پروژه‌های خود شدند. در حال حاضر شرکت‌های آمریکایی شورون و کونوکوفیلیپس اعلام کرده‌اند که بودجه خود را یک‌چهارم کاهش داده‌اند و از طرفی رویال داچ شل نیز از احتمال کاهش هزینه‌های بیش از 5 میلیارد دلاری خود خبر داده است. انتظار می‌رود در سال جاری میلادی سرمایه‌گذاری در نفت به کمترین مقدار طی شش سال اخیر برسد. بر اساس برآوردهای موسسه مشاوره‌‌ای «انرژی ریستاد» سرمایه‌گذاری در صنعت نفت جهان در سال 2016 بالغ بر 522 میلیارد دلار است که از سرمایه‌گذاری 595 میلیارد دلاری سال پیش حدود 22 درصد کمتر است. رویترز با اعلام این خبر می‌افزاید؛ این اولین بار است که از سال 1986 دو سال متوالی شاهد افت سرمایه‌گذاری در نفت هستیم.

آیا این کاهش سرمایه‌گذاری می‌تواند به افزایش قیمت نفت کمک کند؟

رویترز در گزارش خود اعلام می‌کند که غول‌های نفتی علاوه بر اینکه برای کاهش سرمایه‌گذاری‌های خود سقفی دارند، از برخی راه‌کارها برای جلوگیری از کاهش سوددهی خبر می‌دهد. بر اساس این گزارش، شرکت‌های سرمایه‌گذاری در کاهش هزینه‌های خود با محدودیت‌هایی مواجه هستند، چراکه ممکن است زمانی که قیمت نفت بار دیگر افزایش یافت آنها از سود ناشی از آن بی‌نصیب بمانند. از طرف دیگر شرکت‌های نفتی برای جلوگیری از افت ارزش سهام خود روش‌های دیگری نیز پیش رو دارند. به‌طور مثال هرچند افت قیمت نفت سود شرکت‌های بزرگ نفتی را به شکل قابل توجهی کاهش داده است و آنها از این بخش زیان دیده‌اند اما با افزایش سود پالایشگاه‌ها در یک سال گذشته از میزان زیان شرکت‌های نفتی قدری تعدیل شده است. در واقع شرکت‌های بزرگ نفتی علاوه بر اینکه در بالا‌دست نفت سرمایه‎گذاری کرده و از تولیدکنندگان نفت هستند، در غالب کشورهای دنیا جزو بزرگترین سرمایه‌گذاران در بخش پالایشگاهی نیز هستند و سال گذشته به دلیل کاهش قیمت خوراک، پالایشگاه‌ها با افزایش سود بی‌سابقه‌ای مواجه شدند چراکه قیمت محصولات پالایشی از جمله بنزین به اندازه نفت با کاهش قیمت مواجه نشده است.

از طرف دیگر شرکت‌های نفتی می‌توانند از کاهش سوددهی خود جلوگیری کنند، این راهکاری است که شرکت‌های کوچک سرمایه‌گذار در نفت شیل تا‌کنون انجام داده‌اند و حال به نظر می‌رسد شرکت‌های بزرگ نفتی نیز در حال اقدام به انجام آن هستند. رویترز در گزارش خود اعلام می‌کند شرکت‌های نفتی ممکن است برای ادغام شدن، خرید شرکت‌های رقیب خود را مورد بررسی قرار دهند. غول نفتی شل با پیشنهاد خرید گروه نفتی بی‌جی از پیشگامان این روش بوده است.

از سوی دیگر بر اساس گزارش رویترز، نسبت بدهی‌های غول‌های نفتی به دارایی‌های آنها همچنان در سطح نسبتا پایینی (حدودا 20 درصد یا کمتر) قرار دارد. منابع صنعت انرژی می‌گویند شرکت‌ها برای جبران کاهش درآمد‌های خود و حفظ پرداخت‌ سود سهام به سرمایه‌گذاران اقدام به دریافت وام‌های بیشتر خواهند کرد. به‌طور مثال، شرکت شل که از سال 1945 پرداخت‌ سود سهام خود را قطع نکرده است، تمایلی به شکستن آن ندارد و احتمالا به دریافت وام بیشتر در سال پیش‌رو اقدام کند. در این بین آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2014 در گزارشی موسوم به چشم‌انداز میزان سرمایه‌گذاری در انرژی برآورد کرده بود که میزان سرمایه‌گذاری در بالادست صنعت نفت در سال‌های بین 2015 تا 2020 به طور متوسط 510 میلیارد دلار در سال باشد و سرمایه‌گذاری کلی حدود 637 میلیارد دلار برآورد شده است؛ بر این اساس می‌توان گفت هرچند شرکت‌های نفتی در برابر افت قیمت‌ها مقاومت کرده‌اند اما سرمایه‌گذاری‌ها در نفت بسیار کمتر از برآوردهای قبلی است.