| کامران دیبا | |
|---|---|
 |
|
| نام در زمان تولد | سیّد کامران طباطبایی دیبا |
| زادهٔ | ۱۴ اسفند ۱۳۱۵ ۵ مارس ۱۹۳۷ (۸۵ سال) تهران |
| ملیت | ایرانی |
| دیگر نام‌ها | کامران دیبا |
| شهروندی | اسپانیا و فرانسه |
| محل تحصیل | دانشگاه هاوارد |
| پیشه | معمار |
| جایزه(ها) | جایزه معماری آقاخان طرح برگزیده در مجموعه آثار معماری و شهرسازی جهان در نمایشگاه آثار معماری و شهرسازی قرن بیستم (۲۰۰۰) |
| وبگاه | |
| پروژه‌ها | موزه هنرهای معاصر تهران پارک شفق و فرهنگسرای دانشجو دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی پارک و فرهنگسرای نیاوران منزل مسکونی (موزه) پرویز تناولی نمازخانه جنب موزه فرش ایران مسجد دانشگاه جندی شاپور شهر جدید شوشتر ویلای «پیرونه» (اسپانیا) ویلای «اسپارتینا» (اسپانیا) |
کامران طباطبایی دیبا (زاده ۱۴ اسفند ۱۳۱۵ در تهران)، نقاش، شهرساز و معمار مدرنیست ایرانی است.[۱] از آثار او می‌توان به موزه هنرهای معاصر تهران، فرهنگسرای نیاوران و فرهنگسرای دانشجو، پارک شفق، دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی و منزل مسکونی پرویز تناولی در تهران اشاره کرد.
خاندان طباطبایی‌های از خانواده‌های درباری ایران از دوره قاجاریان بودند. پدر او «اسفندیار دیبا» دندانپزشک بود. مادر او دلبستگی بسیاری به معماری و طراحی داخلی داشت.[۲] کامران دیبا، پسر عموی فرح پهلوی آخرین ملکهٔ ایران است.[۳]
وی در سال ۱۳۳۵ تحصیل در رشته معماری در دانشگاه هاوارد در شهر واشینگتن، دی.سی. را آغاز کرد. وی در زمان تحصیل، با مراجعه به کتابخانه کنگره آمریکا، به دانش خود در زمینه‌های فلسفه و روان‌شناسی افزود. در سال ۱۳۴۳ دانش‌آموخته این رشته شد و پس از آن به مدت یک سال تحصیلات تکمیلی را در رشته جامعه‌شناسی ادامه داد.[۲]
نمایی بیرونی از دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی در نیاوران، تهران که توسط کامران دیبا، طراحی و ساخته‌شد.
در سال ۱۳۴۵ به تهران بازگشت اما برخلاف تصور اولیه، محیط فرهنگی ایران را برای تفکرات و ایده‌های نوگرای خود مناسب نمی‌بیند:[۱]
«وقتی رسیدم تهران با یک محیط بسته روبه رو شدم، یک جامعه سنتی جاافتاده و بلکه از بعضی جهات عقب افتاده».
حتی ارتباط نزدیک خویشاوندی با دخترعمویش (فرح پهلوی) نیز راه‌گشای تحقق ایده‌های او در جامعه آن دوران ایران نبود.[۱]
او یک سال بعد، رئیس و طراح ارشد شرکت مهندسین مشاور «DAZ» شد.[۲] «DAZ» در ایران پروژه‌های بزرگ و گوناگونی به انجام رسانید و به سرعت توسعه یافت به طوری که در سال ۱۹۷۷، صد و پنجاه پرسنل داشت.
دیبا در ایران صرفاً در بخش دولتی فعالیت می‌کرد. وی به سنت‌های بومی و هم چنین نیازهای جامعه شهری مدرن و اثر متقابل انسان علاقه‌مند بود.
,_Tehran,_Iran_(1966-69).jpg?uselang=fa)
نمایی از فرهنگسرای دانشجو و پارک شفق.
نخستین کار وی معماری پارک شفق در محله یوسف‌آباد تهران بود. به بیانی، فرهنگسرای شفق، نخستین فرهنگسرای ایران است. زیرا نخستین باری بود که مجموعه‌ای با امکان انجام چند فعالیت فرهنگی، در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند.[۲]
طراحی مسیرهای این پارک به گونه‌ای است که ادامه مسیرهای پیاده‌رو از کوچه‌های اطراف آن است؛ بنابراین، افراد پیاده در هنگام تردد، از میان آن عبور می‌کنند. گودی که امروزه در آن وسایل بازی کودکان است، تا پیش از ساخت بوستان، گودال دفع زباله بوده‌است. همچنین پایه پل‌های این پارک بر اساس معماری پل‌های اصفهان و نرده راهروهای روی این پل‌ها بر اساس نرده‌های جایگاه سالن تئاتر ساخته شدند.[۲]
نمای کلی موزه هنرهای معاصر تهران در گوشه غربی پارک فرح (بوستان لاله کنونی) در سال‌های نخست گشایش
موزه هنرهای معاصر تهران در ضلع باختری بوستان لاله تهران قرار دارد. بخشی از هزینه ساخت ساختمان و خرید آثار بین‌المللی این موزه، مستقیماً از سوی شرکت ملی نفت ایران تأمین شده‌است. هدف دیبا از ساخت این موزه را «جمع‌آوری هنر زمان و در دسترس عموم قرار دادن» آن می‌داند. ابعاد این موزه (با مساحت تقریبی ۲۰۰۰ مترمربع) برای جمع‌آوری آثار هنری در ایران، طراحی شده‌است. معماری این بنا، بازتاب ایده‌های روشنفکری و هنری آن دوران، یعنی تلاش برای ایجاد دوستی میان سنت و نوگرایی و همچنین معماری ایرانی و غربی است. سقف‌های نیم هلالی موزه یادآور بادگیرهای سنتی ایران است. وی مؤسس و نخستین مدیر موزه بود.[۲] کریم امامی، مهدی کوثر و داریوش مهرجویی اعضای هیئت مدیره موزه هنرهای معاصر تهران بودند.[۱]
گالری‌های این مجموعه، گرد محور یک فضای مرکزی مانند موزه گوگنهایم نیویورک بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. دلیل پایان یافتن راهروی گالری به زیرزمین ساختمان در این است که انتهای راهروی این زیرزمین به فضای داخلی بوستان لاله ادامه پیدا می‌کند.[۲]
حوض آب طولانی کنار گالری، اشاره به وجود حوض آب در خانه‌های ایرانی دارد. همچنین این حوض بی آنکه مانع دیداری ایجاد کند، مانع از ورود افراد به ساختمان می‌شود. حوض روغن وسط گالری (ساخت هنرمند نوریوکی هاراگوچی) نیز نشانی از حوض آب در وسط خانه‌های ایرانی است. مجموعه آثار موجود در این گالری، یکی از نفیس‌ترین مجموعه‌های هنری هنر نوگرا و هنر معاصر جهان در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است.[۲]
باغِ موزه، بر اساس ویژگی‌های باغ ایرانی ساخته شده و در آن مجسمه‌هایی از هنرمندان شناخته شده سده بیستم میلادی (مانند رنه ماگریت، آرنالدو پومودورو، ادوآردو چیلیدا، هنری مور، ماکس ارنست، ماکس بیل، آلبرتو جاکومتی و پرویز تناولی) به چشم می‌خورند.[۲] دیبا در یک مصاحبه زنده با صادق رشیدی فرد به روند طراحی معماری موزه و همچنین نحوه خرید آثار پرداخته است .[۴] [۵]
ساخت فرهنگسرای نیاوران همزمان با ساخت موزه هنرهای معاصر تهران انجام شد. این دو اثر، فرم و کاربر زیادی با یکدیگر دارند. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، بدون موافقت کامران دیبا، تغییراتی در ساختمان این فرهنگسرا ایجاد شد.[۲]
این بنا از لحاظ اقلیم در موقعیت معتدل کوهستانی است و به علت وجود بادهای شمالی، معماری فرهنگسرا به صورت شرق و غرب طراحی شده‌است.[۶]
نورگیری این بنا از چهار طرف صورت می‌گیرد. گرچه ساختمان فرهنگسرای نیاوران به صورت قسمتهای مجزا طراحی شده و بعد در کنار هم قرار گرفته اما با بدعت‌های خاص طراح ارتباطی صحیح و جستجوگر میان دو ساختمان به‌وجود آمده‌است.[۶]
ساختمان این بنا با بتن مسلح اجرا شده‌است. طراح با ترکیبی میان بافت (بتن مسلح با افزودن پودر سنگ زرد و سبز)، فرم (سازه هندسی)، و نسبت توانسته ساختار جدی از معماری سنتی و مدرن خلق نماید.[۶]
سردر و
